Epoka e Errët Shqiptare

Mozaik i krijuar me AI Mungesa e një terminologjie të pasur autoktone shqipe për faunën e detit dhe termat e peshkimit i ka dhënë shkas edhe ngritjes së spekulimeve të shumta në lidhje me konsumin dhe recetat e pakta të peshkut tek shqiptarë, si shenjë dalluese e një injorance apo mungese sofistikimi të kulturës malësore në krahasim me kultura e popuj të tjerë më të zhvilluar. Ideja është që shqiptarët nuk na paskëshin ngrënë peshk sepse paskëshin qenë "malokë" injorantë të pasofistikuar që nuk e njihnin detin. Këto pretendime nuk janë thjeshtë diskutime kafenesh. Ato janë trajtuar edhe në studime të mirëfillta shkencore. 

Interpretim artistik i skllavërisë në qytet-shtetet helene. Një nga pyetjet që mundon studiuesit e historisë së ilirëve në përgjithësi dhe të shqiptarëve në veçanti ka qenë kjo: "Pse nuk ka një qytetërim ilir? Pse nuk ndërtuan ilirët asnjëherë një "qytetërim" siç bënë helenët apo romakët edhe pse ishin fare pranë tyre? Pse ne shqiptarët nuk mund të flasim sot me krenari për "qytetërimin ilir"? A mos ishin ilirët të prapambetur? A mos ishin ata të paaftë për të ndërtuar qytetërime me teknologji, arkitekturë, art, kulturë, etj?

Komunistët akuzohen shpesh se çështja e lidhjes së marrëdhënieve të ngushta me botën komuniste/lindore ishte një çështje zgjedhjeje dhe jo e imponuar nga rrethanat. Pra, për arsye që nuk dihen, ata na paskëshin dashur më shumë sllavo-bolshevizmin e më vonë Kinën se sa perëndimin. Po çfarë ishte perëndimi pas luftës? A ishte në atë kohë perëndimi që njohim sot? A përfaqësonte ai "perëndim" të njëjtat vlera që përfaqëson sot apo edhe në vitet 90? Le ta analizojmë situatën me sytë e kohës.

A janë shqiptarët të përzierë me popujt fqinjë? Sa ndikim kanë pasur pushtuesit e huaj në trashëgiminë gjenetike të shqiptarëve? Po fqinjët? A ka gjak sllav, grek, turk, etj, në venat e shqiptarëve?

Kanë kaluar 30 e kusur vjet nga koha kur emigrantët e parë u dyndën me dhjetëra mijëra drejt Europës me shpresën se do të ndërtonin një jetë më të mirë, e bashkë me ta mori krahë edhe ëndrra kombëtare se tash që nuk do të ekzistonin më barrierat e shumta të regjimit dhe varfërisë, do të rritej një brez i tërë intelektualësh të formuar e të përgatitur në liri, që do ta nxirrnin atdheun dhe gjithë popullin në selamet. Këta, duke mos qenë më të kufizuar nga gjithçka e ligë që kishte Shqipëria komuniste, më në fund do të kishin të gjithë hapësirën dhe mundësitë për t'u kthyer në fanarë të ndërgjegjes dhe mirëqenies kombëtare.

Harta e zotërimeve të Aleksandrit të Madh. Kur sheh hartën e perandorisë që krijoi Aleksandri, e cila shtrihet nga Ballkani deri në Indi, është e pamundur mos të bjerë një gjë në sy: Aleksandri nuk bëri asnjëherë përpjekje për ta nënshtruar Ilirinë, apo edhe Ballkanin verior në përgjithësi. Pse?

Një nga temat që lidhet me periudhën e diktaturës e që ngjall më shumë kundërshti  është padyshim çështja e caktimit dhe adoptimit së gjuhës letrare, ose siç quhet ndryshe gjuhës "standarde". Për këtë temë janë bërë debate, janë hedhur akuza e janë ngritur gjithfarë teorish konspirative, të cilat, kush më shumë e kush më pak, vërtiten të gjitha rreth idesë që gjuha letrare është vendosur me urdhër nga lart, pra nga regjimi, me qëllim politik ogurzi, përgjithësisht në kuadrin e shtypjes e diskriminimit të gegëve dhe gegërishtes dhe dominimin e toskëve dhe toskërishtes.

"I gjithë populli shqiptar". Pak kush e ka kuptuar dhe është në gjendje të shprehë një mendim të saktë për domethënien e kësaj parrulle dhe arsyen e investimeve të mëdha në ushtri e mbrojtje që u bënë gjatë diktaturës. Analistë, historianë, gazetarë, opinionistë... pjesa më e madhe e tyre janë përpjekur fort që të na e shesin këtë si produkt të paranojës së Enver Hoxhës për të ruajtur pushtetin e tij diktatorial. Dikush tjetër, ndonjë ushtarak i vjetër, është përpjekur të arsyetojë mbi aspektet teknike të ushtrisë së periudhës së regjimit por pa hyrë asnjëherë në çështje historiko-politike.

Tabelë dy gjuhëshe në çakonishte dhe greqishten moderne në zonën e Spartës. Nëse do t'i vinim të dyja gjuhët përballë njëra tjetrës dhe të bënim një vlerësim historik sipas kontributit të secilës në kulturën botërore, do të ishte e pamundur të mos binte në sy pesha e madhe historike e greqishtes kundrejt asaj pothuajse inekzistente të shqipes. Ndërkohë që greqishtja figuron si gjuhë e shkruar këtu e pothuajse 3000 vjet përpara, historia e gjuhës së shkruar shqipe është ende në fazën foshnjore të saj. Jo vetëm kaq por ndërkohë që greqishtja ka qenë mjeti kryesor i formimit të mendimit politik, filozofik, artistit e shkencor europian për shekuj me radhë, ata që e kanë përdorur gjuhën shqipe si mjet të zhvillimit të mendimit konkret e abstrakt, me përjashtim të ndonjërit, janë ende shumë të paktë dhe pa ndonjë ndikim të madh në arenën globale.

Kush e solli regjimin e diktaturës në Shqipëri? Kush i krijoi kushtet? Kush e mbështeti? Kush është përgjegjës? Le t'i analizojmë pak ngjarjet historike në rend kronologjik. Në 6 prill 1939 kryeministri britanik Çermbërlein deklaron në parlamentin britanik se Perandoria Britanike nuk ka interesa ekonomike e politike në Shqipëri. Tejet i lumtur, Duçja i dërgon letër Çermbërleinit ku e falenderon për deklaratën. Në 7 prill 1939 Shqipëria pushtohet nga Italia fashiste. Me dhjetëra mijëra ushtarë italianë të armatosur deri në dhëmbë dynden drejt brigjeve të Shqipërisë për të zaptuar një vend të pavarur e sovran. Të vetmit që rezistojnë janë grupe të vogla ushtarësh në Durrës, Shëngjin, etj. Rezistencën e Durrësit e udhëheq Abaz Kupi.

Ngjyrat më të përdorura në vitet 70 Përveç vlerave artistike të skenarit, regjisë dhe lojës së aktorëve, në komedinë "Pallati 176" shprehet edhe një formë tjetër arti për të cilën është folur pak ose aspak - skenografia dhe kostumografia, dy elementë të skenës, të cilat, pa u kuptuar, mund ta ngrenë ose ta ulin vlerën e veprës në mënyrë të ndjeshme.

Në hartë tregohet kufiri midis monarkisë Habsburge (vjollcë) perandorisë osmane (blu) dhe Republikës së Venedikut (e verdhë) pas traktatit të Karlovicit në 1699. Me shigjeta të gjelbërta janë shënuar Jutbina në Kroaci dhe Klladusha në Bosnje. Ndër të dyja Jutbina ndodhet në kufirin mes tre shteteve. Cila është arsyeja që tek Këngët e Kreshnikëve përmenden toponime që sot ndodhen në Kroaci e në Bosnje si Jutbina, Klladusha, dy Kotorret, etj? Pse Jutbina paraqitet si qendra e aktivitetit të heronjve të eposit shqiptar?

Kanuni është një sistem ligjesh (ndoshta më i vjetri në Europë), që ka shërbyer si mekanizëm vetë rregullues ligjor ndër fiset shqiptare e gjetkë, në kontekstin e mungesës së një autoriteti qendror qeverisës si p.sh. mbreti, princi, etj. Pra ndryshe nga shoqëritë e tjera ku përgjegjës për zbatimin e ligjit është gjykata dhe policia, në sistemin fisnor janë vetë njerëzit ata që kryejnë edhe funksionin e gjykatës edhe të policisë. Këtë të drejtë ua jep atyre mekanizmi i Besës, ose e drejta për të kërkuar gjakmarrje/shpërblim në kuadër të ligjeve të Kanunit.

Është folur e stërfolur për krimin e organizuar shqiptar. Ai është vënë sa e sa herë në qendër të vëmendjes. Për të janë ngritur legjenda, janë bërë analiza, janë nxjerrë konkluzione, janë hedhur akuza. Shpesh herë është fajësuar ligësia e politikës, herë të tjera kultura dhe mentaliteti shqiptar. Jo rrallë herë shqiptarët janë etiketuar si popull me tendenca kriminale, si nga të huajt ashtu edhe nga vetë shqiptarët, cilësime këto që kanë ndikuar në rritjen dhe zgjerimin e kulturës së vetëpërçmimit tek shoqëria shqiptare.

Koha e leximit: 35 minuta Hyrje Këtë shkrim e nisa per shkak te pakënaqësive që kam kundrejt punës që është bërë deri më sot për analizën e regjimit të diktaturës dhe krimeve që janë kryer prej mekanizmave të tij represivë. Për këtë temë kanë shkruar shumë autorë me e pa tituj shkencorë, është ngritur një institut shtetëror, janë realizuar reportazhe e dokumentarë televizivë, janë hapur portale dhe janë botuar mjaft libra e broshura. Ato kanë evidentuar raste të shumta të ushtrimit të dhunës ndaj qytetarëve shqiptarë e të huaj, shkeljen e të drejtave të njeriut, dënimet e rënda dhe masat e rrepta të kontrollit të të gjithë shoqërisë. Por fatkeqësisht, çka bie në sy menjëherë pothuajse në të gjitha shkrimet, analizat, artikujt, raportet, librat e dokumentarët është fakti që autori është pothuajse gjithmonë në konflikt të drejtpërdrejtë interesi me temën e trajtuar për shkak se identifikohet me kundërshtarët politikë historikë të regjimit e kësisoj bart ...